به قلم شمس الدین محمد ذهبی (درگذشت: 748ق)
ابوعلی سختویه بن مازیار نیشابوری در ابتدا زرتشتی بود تا اینکه در جوانی به دست مأمون، مسلمان شد. او احادیث فراوان شنید؛ به دانش اهمیت می داد؛ حج گذارد؛ در حجاز و عراق و خراسان احادیثی شنید.
سختویه از این افراد حدیث نقل کرده است: نضر بن شمیل، وکیع، مالک بن سعیر، جعفر بن عون، مسلم بن قتیبه، عبدالمجید بن ابی رواد و از طایفه ای.
این افراد نیز از او حدیث نقل کرده اند: امام الائمه ابن خزیمه، ابو حامد بن شرقی، مکی بن عبدان، ابو حامد بن بلال و دیگران.
ابوعبدالله حاکم (نیشابوری) از او محدث، بزرگسال، مفید و راستگو معرفی کرده است.
سال 255 درگذشت.
متن عربی
سختویه بن مازیار أبو علی النیسابوری.
کان مجوسیاً فأسلم على ید المأمون وهو شاب. وسمع الکثیر ، وعنی بالعلم ، وحج ، وسمع بالحجاز ، والعراق ، وخراسان.
حدث عن : النضر بن شمیل ، ووکیع ، ومالک بن سعیر ، وجعفر بن عون ، ومسلم بن قتیبه ، وعبد المجید بن أبی رواد ، وطائفه.
وعنه : إمام الأئمه ابن خزیمه ، وأبو حامد بن الشرقی ، ومکی بن عبدان ، وأبو حامد بن بلال ، وآخرون.
ذکره أبو عبد الله الحاکم فقال : محدث ، کبیر سنه ، مفید ، صدوق.
توفی سنه خمس وخمسین ومائتین.
منبع:
تاریخ الاسلام، شمس الدین محمد ذهبی (درگذشت: 748ق)، تحقیق: عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، دارالکتاب العربی، چاپ اول، 1407ق، ج 19، ص 149.
